SİMGESEL ANLATIM VE METAFOR

              

SİMGESEL ANLATIM METAFOR

Simgesel anlatım, metafor:

Yazımda metaforun özellikle ne olmaması gerektiği hakkında görüşlerimi belirteceğim. Metaforun sözlük anlamı bir şeyi başka bir şeyle mecazi olarak anlatmaktır. Simgesel anlatım ise metafor üzerine kurulu bir yöntem biçimidir. Aralarında çok fark yok yani. Şimdi bu arkadaşlar sanatın her zamanında her şeklinde yerini bulmuş kavramlar. Metafor ihtiyacımız olan bir şey. Mesela savaşın kötü olduğunu anlatmak için 40 dakikalık cephe sahnesi çekebilirsiniz ya da bir merminin kendiliğinden yere düşüp patlamasını çekebilirsiniz. Metafor sanatta öz anlatım ve estetik kaygıyla yapılır verdiğim örnekte görüldüğü üzere. Biz izleyici/okur/dinleyiciler ve sanatkarlar günümüzde metaforu çok yanlış anlıyor ve kullanıyor bence. Gitgide kavramın özü kaçıyor. Sonuçta bir sanatçı sanatını audience(Türkçe karşılığı yok maalesef) ile buluşturmak zorunda. Metafor bu yolda destek olduğu kadar köstek olabiliyor. Simgesel anlatım yöntemiyle metaforun vurgulama özelliği ön plana çıkarılıyor. Vurgulamak bir şeyi özellikle anlatmak istemekten gelir, seyircinin kaçırmamasını istemektir. Diyelim ki ben çocukluğunda ördekler tarafından neredeyse öldürülmek üzere olan bir sinema yönetmeniyim. Filmimde ölüm kalım savaşını bir ördek üzerinden göstermek ne kadar başarılı olabilir, kaç kişi bu metaforumu algılayabilir? Oysa artık insanlık kültürüne adanmış mitler, hikayeler ve şekiller üzerinden bunu anlatıp daha büyük bir kitleyi yakalayabilirim. Tabii ki metaforik anlatım derinlik içerebilir. Ama bir usta metaforun ana bilgisini genel kitleyle buluşturup, derinliğini bilgi dağarcığına göre verebilen olmalıdır. Eştikçe gizemli anlamları ortaya çıkarmak kitlede heyecan ve tatmin duygusu yaratır. Ayrıca vermek istediğiniz anlamı herkes buluşturarak bütünlüğü sağlamış olursunuz. Günümüzde bu problem en çok sanat filmlerinde var. Gerçekten kafa yoran anlaşılması imkansız ana metni kavramak için tekrar tekrar üzerine okumanız ve bilgi sahibi olmanız gereken sanat filmleri var. Seyirciden bu denli özveri beklemek çok zalimce bence. Gaspar Noe, haneke, lanthimos tarzı yönetmenleti bu sebeple sevmiyorum. İzlenmiyor filmler kafayı yiyorsun. Tamamen metafor üzerine kurulu kurguyu sağlayacak yavan senaryolar. Çoğunda uykum geliyor. Bu kadar zaman ayırmak zorunda değilim ben ya. Birde ayrıca unutulmaması gereken diğer bir şey ise simgesel anlatımların tüm seyircide aynı anlamı içermesi gerektiğidir. Bu biraz daha teknik bir olay aslında. Şöyle bir düşünürseniz gördüğünüz tüm simgesel anlatımlar çevreden soyutlanmış ve odaklı şekilde sunulur. Masadan kendi kendine yuvarlanan bir şişe, tüm arazide tek başına duran bir ağaç vbvb. Sebebi açıktır. 1 teknik olarak vurgulamak 2 çevresel bağları kopararak simgesel anlatımın odaklandığı noktada yabancılaştırma yaratmak. Ben Diyelimki film boyunca balta nesnesine bir anlam yükledim ve onu bir ormanda ağaç kesen bir adamın elindeyken gösterdim ve soyutlamadım. Seyircilerden biri ben baltayla aşkı anlatmak istiyorken kendisinin daha önce baltayla yaşadığı ölüm kalım anını düşünüp farklı bir duygulandım yaşayabilir. Yaptığım tüm emekler boşa gider. İşin birazda teknik kısmı bu. Özellikle göstermeye bağlı sanatlarda buna çok dikkat edilir. Dadaist şiirler bile bazı sanat filmlerinden daha başarılı o kadar karma karışık şey anlatmaya çalışırken. Bir bütün olarak yabancılaştırmayı sağlayıp okuyucuyu kesinlikle bağlamdan koparıyor ve ne anlatması gerekiyorsa onu anlatıyor. Tiyatro üzerine okuyan, epik tiyatroyu bilen kardeşlerim çok çok daha iyi kavrar bu kavramları. Mutlaka Brecht'in tiyatro kuramı kitaplarına göz gezdirin.

Neyse bu sitem dolu yarı bilgilendirdici yazıyı bitiriyorum. Bir simgesel anlatım örneği olarak başarılı bulduğum 1917 filminin son sahnesini bırakıyorum sizlere. Film boyunca yaşanan hikayeye bağlı olarak her seferinde bu ağaçtan birbirinden çok uzak olmayan anlamlar çıkarıyorsunuz. Bu sebeple çok başarılı.